رباط صلیبی قدامی دقیقا در وسط زانو قرار گرفته است و یکی از مهمترین رباطهای داخلی زانو است. این رباط از جمله رباطهای کلیدی است که به تثبیت مفصل زانو کمک میکند. رباطها بافتهای محکمی هستند که دو استخوان را به یکدیگر متصل میکنند. رباط صلیبی قدامی یا ACL استخوان ران را به استخوان ساق پا وصل کرده و از حرکت رو به جلوی این استخوانها جلوگیری میکند. رباط صلیبی قدامی یکی از 4 رباط اصلی زانو است که تثبیت مفصل زانو را فراهم میکند. شایعترین صدماتی که موجب آسیب به این رباط میشود در ورزشهای فوتبال، بسکتبال، تنیس و… اتفاق میافتد. بیشتر ورزشهایی مدنظر است که شامل توقف یا تغییر مسیر ناگهانی میشوند.
عملکرد رباط صلیبی قدامی چیست
وظیفۀ اصلی این رباط در زانو، کنترل حرکت رو به جلو و رو به عقب زانو است. این رباط به صورت مورب در وسط زانو قرار گرفته است. وجود این رباط از کشیدگی استخوان درشتنی (استخوان ران پا) جلوگیری کرده و همچنین موجب پایداری در زانو به هنگام چرخش میشود.
هنگام آسیب رسیدن به رباط صلیبی قدامی در ابتدا صدای ناگهانی و پاپ مانندی از زانو به گوش میرسد. زانو بسیار دردناک و متورم خواهد شد و تحمل وزن روی زانو غیر ممکن میشود.
درمان پارگی و آسیب رباط صلیبی قدامی ممکن است در مواردی شامل انجام تمرین، استراحت و توانبخشی باشد و در موارد حادتر نیز عمل جراحی پیشنهاد میشود. دنبال کردن یک برنامه توانبخشی میتواند برای بهدست آوردن دوبارۀ قدرت زانو مفید واقع شود. تا جایی که امکان داشته باشد سعی بر آن است که آسیبهای وارده به رباطهای صلیبی زانو را توسط فیزیوتراپی و برنامههای توانبخشی بهبود بخشید.
داشتن یک برنامۀ آموزشی مدون، بهخصوص برای ورزشکاران، کاهش خطر آسیب به رباط صلیبی قدامی را به دنبال خواهد داشت.
مفصل زانو دارای ساختار پیچیدهای از استخوانها، تاندونها، رباطها و سایر بافتهاست که با یکدیگر کار میکنند. آسیب به هریک از این اجزا، موجب ایجاد تداخل در نحوۀ عملکرد دیگر اجزا خواهد شد. تشخیص سریع و دقیق جهت تعیین میزان و شدت آسیبدیدگی بسیار حیاتی است. همچنین انتخاب درمان مناسب با توجه به میزان فعالیت بیمار از عوامل مورد توجه است. برای مثال ورزشکاران در بسیاری از موارد نیاز به عمل جراحی را پیدا خواهند کرد ولی برای سالمندانی که دارای فعالیت متوسطی هستند، میتوان از برنامههای طولانیمدتتری همانند فیزیوتراپی بهره جست.
هنگامی که رباط صلیبی قدامی آسیب ببیند، بسته به شدت آسیب ممکن است دچار پارگی جزئی یا کامل شود. آسیبهای خفیف نیز موجب کشیدگی این رباط میشود که باعث بلندتر و کش آمدن آن شده که با استراحت و تمرین بهبود مییابد.
عوارض پارگی رباط صلیبی قدامی
افرادی که دچار آسیب به رباط صلیبی قدامی شدهاند، در معرض خطر بیشتری جهت ابتلا به آرتروز زانو هستند. البته عوامل متعددی بر خطر ابتلا به آرتروز تأثیرگذار هستند. این عوامل با میزان شدت آسیب اصلی، وجود صدمات و همچنین میزان فعالیت پس از درمان، رابطۀ مستقیم دارد.
از علائم و نشانههای آسیب به این رباط میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
درد شدید و عدم توانایی در ادامه دادن مسیر حرکت
تورم و قرمزی شدید در ناحیۀ آسیبدیده
از دست دادن دامنۀ حرکتی
عدم توانایی تحمل وزن بدن و احساس بیثباتی در زانو
نحوۀ معاینۀ سلامت رباط صلیبی نیز به این صورت است که پزشک با خم کردن زانو و بررسی حرکت استخوانهای ران و ساق، متوجه پارگی و آسیب این رباط خواهد شد. همچنین در صورت خم شدن زانو، بیمار درد زیادی را متحمل خواهد شد که خود نشاندهندۀ آسیب به زانو است.
جلوگیری از آسیب
انجام ورزشهایی مانند تمرینات همسترینگ، که موجب تقویت عضلات پا میشوند. همچنین تمرین جهش با تأکید بر تکنیک مناسب قراردهی زانو هنگام فرود، میتوان بسیار کمککننده باشد و از بسیاری از اتفاقات ناگوار پارگی رباط زانو جلوگیری به عمل آورد.
جراحی و بازسازی رباط صلیبی
پارگی رباط صلیبی قدامی ممکن است که به مرور زمان بهبود یابد. البته این امر با استراحت و انجام دقیق برنامههای فیزیوتراپی در طولانیمدت میسر است. اما اکثر بیماران بلافاصله پس از آسیبدیدگی تحت عمل جراحی قرار میگیرند و میزان رضایتمندی آنها بیش از 90 درصد است.
برای جراحی و دوبارهسازی رباط صلیبی پاره شده باید از یک پیوند جایگزین استفاده کرد. متداولترین جایگزین برای این رباط استفاده از بخشی از بدن خود بیمار است. این جایگزین میتواند از تاندون زانو یا ران گرفته شود.
مدت زمان بهبود رباط صلیبی قدامی
اگر رباط دچار پارگی شده و نیاز به جراحی داشته باشد، پس از انجام جراحی از 6 تا 9 ماه زمان برای کسب حداکثر بهبودی زمان لازم است. بهبودی به تدریج اتفاق میافتد. سه هفتۀ اول تمرکز بر افزایش تدریجی دامنه حرکتی زانو بهروش کنترل شده است. رباط جدید برای بهبودی به زمان نیاز دارد و نباید توقع بهبود و پیشرفت ناگهانی را داشت. همچنین باید مواظب بود تا پیوند جدید پاره نشود.
افرادی که دچار کشیدگی یا پارگی این رباط در زانو شدهاند، معمولا میتوانند که راه رفتن را پس از مدتی از سر بگیرند. ولیکن ورزشکارانی که میخواهند ورزش را دوباره شروع کنند و به میادین ورزشی برگردند، باید مسیر متفاوتی را در جهت درمان و بهبودی طی کنند.
ورزش، نیاز به انجام حرکات سریع و جانبی بسیاری دارد، لذا معمولا برای بازگشت به ورزش، جراحان عمل جراحی را به ورزشکاران پیشنهاد میدهند. بدون انجام عمل جراحی، وزشکاران باید زمان قابل توجهی را برای کسب بهبودی کامل صرف کند که این خود صدمهای به زندگی ورزشی آنهاست.
اقدامات پس از عمل جراحی
بیمار باید زانوی عمل کردۀ خود را همسطح بدن قرار دهد که این امر با گذاشتن یک یا دو بالشت زیر ساق پا امکانپذیر است. انجام این کار به کاهش تورم زانو کمک شایانی میکند. این عمل را 4 تا 6 بار با صلاحدید پزشک فوق تخصص زانو در منزل انجام دهید. توجه داشته باشید که بالشت را زیر زانوی خود قرار ندهید تا فشاری بر آن وارد نشود.
از کیسه آب گرم روی پانسمان استفاده نکنید و همچنین تا 1هفته پانسمان را خیس نکنید.
طی شش هفته زانو کمکم بهبود یافته و توانایی ایستادنهای کوتاهمدت را خواهید داشت. با این حال باز هم زمان برای بهبودی کامل نیاز است و ممکن است مدتی طول بکشد تا بتوانید قدرت سابق خود را بازیابید.
