جراحی پارگی تاندون شانه
تاندون، عضلات را به استخوان می‌چسباند. در صورت پاره شدن این تاندونها، شانه قدرت خود را از دست می‌دهد و درد شدیدی در ناحیۀ آسیب‌دیده احساس می‌شود. معمولا به دو دلیل عمده، تاندون‌های شانه آسیب می‌بیند. اولین مورد وارد آمدن ضربه و آسیب به شانه و دیگری استفادۀ بیش از حد از و کار کشیدن طولانی‌مدت از شانه است.
همچنین با بلند کردن ناگهانی اجسام سنگین، زمینه برای آسیب دیدن یا حتی پاره شدن تاندون‌های شانه فراهم می‌شود.
بسیاری از پارگی‌های جزئی یا عمقی که در تاندونها به‌وجود می‌آیند، به مرور زمان و به‌آرامی اتفاق می‌افتند. این اتفاق به‌صورت طبیعی و با افزایش سن نیز رخ می‌دهد. اگر به پارگی جزئی آن اهمیت داده نشود، با تکرار همان حرکات آسیب‌زننده، این پارگی بدتر خواهد شد. با قطع و پاره‌شدن کامل تاندون، تنها «عمل جراحی باز» چاره‌ساز است. هرچه زودتر جهت ترمیم بافت آسیب‌دیده اقدام شود، میزان بهبودی سریع‌تر و بهتر است.
عواملی که خطر پارگی تاندون‌های شانه را افزایش می‌دهند:
سن
یکی از مهم‌ترین عوامل آسیب رسیدن به شانه بالا رفتن سن است. به‌طور کلی امکان پارگی تاندون شانه در افراد مسن، بیشتر از افراد جوان‌تر است.
فعالیت‌های سنگین
برخی از ورزش‌ها و فعالیت‌های سنگین مانند وزنه‌برداری از نمونه‌های بارز آسیب به تاندون هستند. بسیاری از مشاغل که به‌طور مداوم با حرکات شانه کار می‌کنند، موجب فرسودگی عضلات و تاندونها خواهند شد.
استفادۀ بیش از حد از شانه
ورزش‌های سنگین مانند شنا یا تنیس می‌توانند موجب کشیدگی بیشتر تاندونها شوند.
استعمال سیگار
مصرف نیکوتین تأثیرات مخربی بر تغذیه تاندونها دارد.
مصرف برخی داروهای خاص
مصرف داروهای کورتیکواستروئیدی، موجب ضعف ماهیچه‌ها و تاندونها می‌شوند.
برای ترمیم تاندون پاره شده در شانه به عمل باز یا استفاده از آرتروسکوپی نیاز است. در بیشتر موارد تاندون از قسمت استخوانی جدا می‌شود، اما سایر قسمت‌های آن نیز ممکن است درگیر شوند.
در بسیاری موارد و در لحظۀ آسیب، تاندون کاملا پاره نمی‌شود. با پیشرفت آسیب، گذر زمان و در صورت عدم درمان، تاندون به‌طور کلی پاره خواهد شد. گاهی اوقات نیز با بلند کردن اجسام سنگین، تاندون می‌تواند کاملا پاره شود.
هدف درمان، تسکین درد و بازگرداندن قدرت حرکت دوباره به شانه آسیب‌دیده است. اکثر پارگی‌ها به خودی خود بهبود نمی‌یابند، ولی دستیابی به عملکرد قابل قبول بدون جراحی نیز امکان‌پذیر است
علائمی که نشان‌دهندۀ نیاز بیمار به عمل جراحی شانه است:
- وجود درد شدید و ناگهانی در بازو و شانه
- احساس گرفتگی شدید در قسمت بالای شانه
- کبودی از وسط تا بالای شانه
- وجود پارگی بزرگ (بیشتر از 3 سانتی‌متر) ناشی از آسیب‌دیدگی حاد در قسمت شانه
- وجود ضعف و افتادگی در شانه
- عدم توانایی بیمار و مشکل داشتن حرکت دادن و چرخش شانه
علائمی که نشان‌دهندۀ نیاز بیمار به عمل جراحی شانه است:
- وجود درد شدید و ناگهانی در بازو و شانه
- احساس گرفتگی شدید در قسمت بالای شانه
- کبودی از وسط تا بالای شانه
- وجود پارگی بزرگ (بیشتر از 3 سانتی‌متر) ناشی از آسیب‌دیدگی حاد در قسمت شانه
- وجود ضعف و افتادگی در شانه
- عدم توانایی بیمار و مشکل داشتن حرکت دادن و چرخش شانه
انواع جراحی جهت ترمیم پارگی شانه
چندین گزینه جهت ترمیم تاندون شانه وجود دارد. با پیشرفت تکنیک‌های جراحی، روش‌های کم‌تهاجمی‌تر بیشتر جواب‌گو خواهند بود. تمامی روش‌های موجود اعم از جراحی باز یا بسته، دارای مزایا و معایب خاصی هستند؛ ولی هدف همگی بازگرداندن قدرت و بهبودی تاندون شانه است. از شاخص‌ترین تکنیک‌های جراحی برای حل این مسأله، می‌توان به روش آرتروسکوپی و جراحی سنتی باز اشاره کرد.
تعیین نوع ترمیم به عوامل مختلفی بستگی دارد. از جملۀ این عوامل، تجربه و آشنایی جراح با یک روش خاص، شدت و اندازۀ پارگی تاندون، آناتومی بدن و کیفیت بافت و استخوان است.
بسیاری از ترمیم‌های جراحی به‌صورت سرپایی انجام می‌گیرد و نیازی به بستری در بیمارستان نیست. جراح ارتوپد و فوق تخصص شانه، با بررسی و ارزیابی شرایط بیمار، همچنین مطالعۀ پرونده پزشکی بیمار، بهترین روش درمانی را برای او در نظر می‌گیرد.
تشخیص پارگی تاندون شانه
پزشک با بررسی فیزیکی شانه نیز قادر به تشخیص پارگی و میزان آسیب در تاندون‌های شانه خواهد بود. پارگی‌های جزئی کاملا آشکار هستند؛ زیرا زمانی که پزشک از بیمار بخواهد شانه خود را بالا ببرد، وجود درد نشان‌دهندۀ پارگی جزئی تاندون است.
تصویربرداری MRI نسبت به اشعۀ ایکس، تصاویر بهتری از بافت‌های نرم می‌تواند ایجاد کند. با استفاده از تصویر برداری MRI پزشک قادر خواهد بود کاملا پارگی‌های جزئی یا کلی شانه را مشاهده کند و بر اساس آن نوع درمان را مشخص کند.
اگر در حین عمل، پزشک متوجه مشکلات دیگری از جمله پارگی روتاتورکاف، چرخش استخوان یا مشکلات دیگر شانه‌ای شود، آن را برطرف می‌کند و بسیار مهم است که پزشک هنگام برنامه‌ریزی برای نوع عمل، بتواند سایر مشکلات مربوط به شانه را نیز در ابتدا تشخیص دهد.
درمان غیر جراحی
تمامی این درمان‌ها باید زیر نظر و با صلاحدید پزشک انجام گیرد.
استفاده از کیسۀ یخ
بسته‌های یخ را به مدت 20 دقیقه و تا 5 بار در روز بر روی منطقۀ آسیب‌دیده مالیده تا تورم ناحیه کاهش یابد.
استفاده از داروهای ضدالتهابی
داروهایی مانند ایپروبروفن، آسپیرین و ناپروکسن، درد و تورم را تا حد زیادی کاهش می‌دهد.
استراحت دادن به شانه
محدودکردن فعالیت‌های روزانه و اجتناب از انجام کارهای سنگین می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد.
فیزیوتراپی
انجام تمرینات انعطاف‌پذیری و تقویت‌کنندۀ شانه توسط فیزیوتراپیست، موجب ایجاد تحرک و تقویت تاندون می‌شود.
جراحی باز
اگر میزان پارگی شانه بزرگ یا پیچیده باشد، اغلب به‌وسیله جراحی سنتی باز، ترمیم می‌شود. جراح روی شانه را برش می‌دهد و یکی از عضلات شانه را جدا می‌کند تا بهتر بتواند به تاندون پاره شده دسترسی پیدا کند. در صورتی که پارگی زیاد باشد، پزشک، تنها توسط جراحی باز توانایی بازسازی، انتقال و ترمیم تاندون را دارد.
روش جراحی باز برای ترمیم تاندون‌های آسیب دیده از اولین تکنیک‌هایی بود که انجام می‌شد. اما امروزه با گذشت زمان و به‌وجود آمدن فناوری‌های جدید، روش‌های کم‌تهاجمی‌تر بیشتر مورد استقبال پزشکان قرار گرفته است.
جراحی توسط آرتروسکوپی
در طی عمل آرتروسکوپی، جراح دوربین بسیار کوچکی به نام آرتروسکوپ را وارد مفصل شانه بیمار می‌کند. این دوربین تصاویر داخل شانه را روی مانیتور به جراح نشان می‌دهد و جراح از این تصاویر برای هدایت ابزارهای جراحی بسیار ظریف، داخل بدن استفاده می‌کند.
در این نوع جراحی، جراح ساختار شانۀ بیمار و آسیب‌دیدگی‌ها را با جزئیات بسیار زیاد روی مانیتور مشاهده خواهد کرد. از آنجایی که آرتروسکوپ و ابزارهای جراحی بسیار نازک و ظریف هستند، جراح تنها قادر به ایجاد بریدگی‌های بسیار کوچک است و جهت پارگی‌های جزئی استفاده می‌شود.
این روش جراحی معمولا روشی سرپایی است و جزء عمل‌های کم‌تهاجمی محسوب می‌شود. بعد از این عمل معمولا نیازی به بستری در بیمارستان نیست.
روند بهبود، پس از جراحی تاندون شانه
احساس درد بخشی طبیعی از روند بهبودی است. استفاده از داروهای مسکن برای تسکین درد در کوتاه‌مدت مناسب است. معمولا ترکیبی از داروهای ضدالتهابی و بی‌حسی موضعی جهت مدیریت درد کارساز است. اگر طی چندین هفته پس از عمل جراحی، درد کاهش نیافت، حتما باید پزشک معالج را مطلع ساخت.
فیزیوتراپی
توان‌بخشی و فیزیوتراپی نقش مهمی در بازگشت بیمار به فعالیت‌های روزانه و بازیابی قدرت و حرکت شانۀ خود دارد.
بی‌تحرکی بعد از عمل
حرکت ندادن شانه و بازو موجب پیشرفت بهبود می‌شود. از 4 تا 6 هفته باید از حرکت دادن شدید بازو خودداری کرد. مدت زمان استراحت بستگی به میزان و شدت آسیب‌دیدگی دارد.
ورزش دادن پس از عمل
تنها ورزش‌هایی که پزشک متخصص تعیین کرده است باید انجام شود؛ زیرا حتی اگر پارگی تاندون ترمیم شده باشد، عضلات اطراف شانه هنوز ضعیف است. فیزیوتراپیست با انجام ورزش‌های دست و شانه بیمار موجب بهبود قدم به قدم دامنۀ حرکتی شانۀ وی می‌شود.
در بیشتر موارد این ورزش‌ها از هفتۀ چهارم تا ششم بعد از عمل شروع می‌شود. به مرور زمان، محدودۀ حرکتی و عملکردی بیمار بیشتر خواهد شد و قدرت کافی برای حرکت و بلند کردن اجسام را خواهد داشت. این روند ممکن است بسیار آهسته باشد، اما اتمام جلسات توان‌بخشی و فیزیوتراپی موجب موفقیت آمیز بودن نتیجه خواهد شد.
نتیجه
هرکدام از روش‌های جراحی از نظر تسکین درد، بازیابی قدرت، عملکرد و رضایت بیمار نتایج مشابهی دارد. در واقع تخصص و مهارت جراح در دستیابی به نتایج رضایت‌بخشی، نسبت به انتخاب روش جراحی، از اهمیت بیشتری برخوردار است.
عواملی که احتمال رضایت‌بخشی بعد از عمل را کاهش می‌دهد:
- عدم رعایت بیمار در رابطه با توان‌بخشی و محدودیت‌های پس از عمل
- سن (بیماران دارای سن بیشتر از 65 سال)
- کشیدن سیگار و استفاده از سایر محصولات نیکوتین‌دار
عوارض
درصد کمی از بیماران عوارض بعد از جراحی تاندون شانه را تجربه می‌کنند. علاوه بر خطرات خاص، به‌طور کلی، خطراتی مانند خونریزی یا مشکلات مربوط به بیهوشی ممکن است که وجود داشته باشد.
عوارض جراحی تاندون شانه شامل موارد زیر است:
آسیب رسیدن به عصب دست
ممکن است که در حین عمل جراحی به عصب شانه آسیب برسد.
عفونت
با تجویز آنتی‌بیوتیک‌ها خطر ایجاد عفونت بسیار کاهش می‌یابد. مصرف یک دورۀ طولانی‌مدت آنتی‌بیوتیک می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد.
جدایی عضله
در حین انجام عمل باز، عضله از شانه جدا می‌شود تا تاندون آن مورد جراحی قرار گیرد و در انتهای کار مجددا بخیه زده می‌شود. محافظب از این ناحیه پس از عمل و در طی دوران توان‌بخشی بسیار حائز اهمیت است.
سختی در حرکت
ممکن است که بیمار پس از عمل احساس سفتی و خشکی در شانه خود داشته باشد، در بیشتر مواقع این خشکی با توان‌بخشی تا حد زیادی بهبود می‌یابد.
پارگی مجدد
ممکن است که پس از عمل، این تاندون بر اثر کشش یا عدم رعایت نکات بعد از عمل، مجددا پاره شود. پارگی مجدد از جمله عوارض بسیار نادر است.
انجام دقیق دستورالعمل‌های پزشک پس از جراحی بسیار حیاتی است. بهبودی روندی آهسته دارد اما با رعایت نکاتی که پزشک می‌دهد، کاملا میسر می‌شود.