فوق تخصص شانه
زمانی که دردی در ناحیۀ شانه بروز می‌کند، مراجعه به پزشک ارتوپد اولین اقدامی‌ست که باید به ذهن بیمار خطور کند. اما بسیاری از افراد نمی‌دانند که برخی از پزشکان ارتوپد، مهارت خاصی در زمینۀ درمان شانه دارند و بیماران می‌توانند از اطلاعات تخصصی ایشان در زمینۀ درد شانه استفاده کنند. این پزشکان افرادی هستند که آموزش‌های حرفه‌ای در زمینۀ تشخیص و درمان آسیب‌های شانه دیده‌اند.
جراحان ارتوپد به پیشگیری، تشخیص و درمان اختلالات اسکلتی بدن می‌پردازند. همچنین در زمینۀ تشخیص و درمان بیماری‌های مرتبط با مفاصل، تاندون‌ها و عضلات نیز تخصص دارند. متخصصان ارتوپد بر تمام نواحی استخوانی و اسکلتی بدن واقف‌اند. برخی دیگر از این پزشکان فوق تخصص خود را در مناطق خاصی از بدن همانند مفاصل ران، زانو، پا، مچ‌ها یا آرنج و شانه گرفته‌اند و به اصطلاح فوق تخصص برای مثال شانه یا آرنج دارند.
ساختار شانه به چه صورت است؟
شانه از سه استخوان اصلی که با یکدیگر کاملا درگیر هستند، ساخته شده‌اند. شانه بسیار بیشتر از مفاصل دیگر در معرض شکستگی قرار دارد و یکی از متحرک‌ترین مفاصل بدن است که تقریبا حرکت 360 درجه‌ای دارد.
این عضو از بدن شامل بافت‌های نرم مانند ماهیچه، تاندون، رباط و همچنین مفصل است. معروف‌‌ترین تاندون «تاندون روتاتورکاف» است که شامل گروهی از ماهیچه‌ها و تاندون‌هایی می‌شود که مفصل شانه را در خود جای می‌دهند. هریک از این استخوان‌ها یا بافت‌ها می‌توانند دچار آسیب و درد شوند. در این مواقع بیمار باید به‌دنبال مراجعه به متخصص شانه باشد.
وجود شانه و آرنج اجازۀ جمع و باز شدن، چرخش و خم شدن را به دست می‌دهد. حرکات تکراری بالای سر به مدت طولانی که لازمۀ برخی مشاغل و ورزش‌هاست، غالبا فشار زیادی به مفاصل شانه وارد کرده و موجب آسیب رساندن به آن می‌شود.
مشکلات مربوط به تاندون‌ها، شکستگی‌ها، ورم مفاصل و… که مانع از حرکت می‌شوند، ابتدا به‌صورت غیرجراحی و سپس از طریق جراحی درمان می‌شوند. انجام این اقدامات به منظور کاهش درد و همچنین بازگرداندن قدرت حرکت به شانه است.
هنگام بروز مشکل، فوق تخصص شانه باید به دقت تمامی اجزای شانه را بررسی کرده تا میزان و محل آسیب‌دیدگی را تشخیص دهد.
متخصصان شانه چه کسانی هستند؟
پزشکان فوق تخصص شانه در واقع پزشکان ارتوپدی هستند که در مورد آسیب‌های شانه و شرایط به‌وجود آمدن آن آموزش دیده‌اند. در برخی موارد، متخصصان مشکلات ناشی از ورم مفاصل را تشخیص داده و به بیماران برای مواجهه با این دردها یاری می‌رسانند و در موارد دیگر، مشکلات ناشی از شکستگی شانه و موارد عصبی را درمان می‌کنند.
هنگامی که بیمار، برای درمان درد شانه به پزشک فوق تخصص شانه مراجعه می‌کند، کاملا مورد بررسی قرار می‌گیرد. پزشک کل این بخش از بدن را از جمله، روتاتور کاف (ماهیچۀ گردانندۀ شانه)، کلاویکل (قسمتی از مفصل ناحیه) و… بررسی می‌کند. همچنین تمامی استخوان‌ها، ماهیچه‌ها، رباط‌ها و بافت نرم شانه را نیز مورد بازبینی قرار می‌دهد. پزشک با توجه به حجم درد و آسیب‌دیدگی بیمار، ممکن است که از قسمت شانه تا آرنج را نیز مورد مطالعه دقیق قرار دهد.
بسیاری از آسیب‌ها و صدمات به شانه، حساس به زمان هست؛ این جمله به این معنی است که شرایط آسیب‌دیدگی با گذشت زمان بدتر شده و باید در سریع‌ترین زمان ممکن به پزشک متخصص شانه مراجعه کرد.
برخی از آسیب‌ها به‌طور معمول بدون درمان بهتر نمی‌شوند و با گذشت زمان شدیدتر شده و روند درمان نیز پیچیده‌تر خواهد شد. درمانی که شاید در ابتدا می‌توانست توسط ورزش‌های ساده و فیزیوتراپی بهبود یابد، در صورت عدم مراجعۀ به‌موقع به پزشک، می‌تواند در مرحلۀ بحرانی به عمل جراحی منتهی شود.
این پزشکان اغلب با بیمارانی که دچار آرتروز شانه شده‌اند، سروکار دارند و درمان‌هایی را در جهت کاهش درد شانه به آنها پیشنهاد می‌دهند. تصمیم‌گیری جهت درمان درد و آسیب‌دیدگی شانه می‌تواند بسیار گسترده باشد. نمونه‌هایی از درمان‌ها شامل فیزیوتراپی و دارو درمانی شده و حتی ممکن است که در موارد حادتر، نیاز به عمل جراحی باز نیز به وجود بیاید.
پزشک فوق تخصص مشکلات شانه
یافتن پزشک باتجربه در این زمینه بسیار مهم است. پزشکی که ابتدا بتواند با استفاده از درمان‌های خانگی و ورزشی به کاهش درد و التهاب شانه کمک کند و در آخر عمل جراحی را پیشنهاد دهد.
در بسیاری از موارد مشکلات پزشکی ممکن است که بر اثر ورزش‌های شدید باشد. به‌عنوان مثال، فردی که به‌مدت طولانی گلف یا تنیس بازی می‌کند، دچار آسیب و درد در شانۀ خود خواهد شد. در برخی اوقات نیاز به درمان و جراحی خاصی نیست و تنها با مدتی استراحت و دور بودن از فعالیت خاص، درد شانه بهبود می‌یابد.
پزشک معالج عمل جراحی مانند عمل تعویض کامل شانه را در موارد بسیار بحرانی تجویز می‌کند. معمولا آسیب‌دیدگی‌هایی که مربوط به ورزش است، مشکلات خاص خود را دارند و بهتر است که بیمار به پزشکی مراجعه کند که سابقۀ جراحی و درمان ورزشکاران را داشته باشد. برخی از پزشکان در زمینۀ آسیب‌های ورزشی تخصص بیشتری دارند. بنابراین هنگام آسیب ورزشی، بهترین گزینه مراجعه به پزشک متخصص و باتجربه در این امور است.
بسیاری از صدمات وارد شده به شانه ممکن است زیرمجموعۀ «آسیب‌های ورزشی» قرار بگیرند، حتی اگر در هنگام ورزش جراحت به‌وجود نیامده باشد. نحوۀ مداخله در درمان این نوع بیماری، به‌صورت جراحی یا غیرجراحی، برعهدۀ پزشک است.
هنگام مراجعه به پزشک بهتر است که بیمار توصیف دقیقی از محل درد داشته باشد. این توصیفات دقیق به پزشک جهت تشخیص بهتر، کمک می‌کند. یک پزشک فوق تخصص در این زمینه می‌تواند با انجام عمل آرتوسکوپی شانه، درمان را با حداقل تهاجم انجام دهد.
علائم شایع بروز مشکل در این عضو
داشتن هریک از علائم زیر نشانۀ داشتن مشکلات رایج و آسیب‌دیدگی شانه است و بهتر است که سریعا به پزشک مراجعه کرد. بیماران در همان ابتدای احساس درد یا هریک از علائم زیر باید به پزشک مراجعه کنند و از درد کشیدن و انجام درمان‌های خانگی خودداری کنند، تا بتوانند هرچه زودتر درمان خود را زیر نظر پزشک شروع کنند:
- داشتن درد مزمن شانه
- وجود تورم در اطراف عضلۀ شانه
- ضعف عضلات بازو، آرنج و دست
- مشکلات حرکتی هنگام ورزش
- حساسیت به لمس
- احساس گزگز و خواب‌رفتگی در اطراف بازو
- احساس سایش هنگام حرکت دادن بازو
هنگام مشاهدۀ هریک از مشکلات بالا باید سریعا به یک متخصص ارتوپد و به‌صورت تخصصی‌تر به یک فوق تخصص شانه مراجعه کرد. در صورت عدم مراجعه به پزشک، ممکن است که بازو پس از مدتی تمامی تحرک خود را از دست بدهد. مفصلی که آسیب‌دیده باشد، دچار درد شدید خواهد شد و شاید هیچ‌گاه مانند قبل فعالیت خود را از سر نگیرد.
وظیفۀ اصلی پزشک فوق تخصص شانه، در ابتدا استفاده از روش‌های تسکین‌دهنده برای بیمار است. آنها ابتدا گزینه‌های غیرجراحی همانند فیزیوتراپی، داروهای ضدالتهابی و تزریق را امتحان می‌کنند. با توجه به صلاحدید پزشک و در صورت عدم پاسخگویی هریک از روش‌های بالا، برای بازیابی عملکرد مناسب، تصمیم به جراحی باز خواهد گرفت.
علائم شایع بروز مشکل در این عضو
داشتن هریک از علائم زیر نشانۀ داشتن مشکلات رایج و آسیب‌دیدگی شانه است و بهتر است که سریعا به پزشک مراجعه کرد. بیماران در همان ابتدای احساس درد یا هریک از علائم زیر باید به پزشک مراجعه کنند و از درد کشیدن و انجام درمان‌های خانگی خودداری کنند، تا بتوانند هرچه زودتر درمان خود را زیر نظر پزشک شروع کنند:
- داشتن درد مزمن شانه
- وجود تورم در اطراف عضلۀ شانه
- ضعف عضلات بازو، آرنج و دست
- مشکلات حرکتی هنگام ورزش
- حساسیت به لمس
- احساس گزگز و خواب‌رفتگی در اطراف بازو
- احساس سایش هنگام حرکت دادن بازو
هنگام مشاهدۀ هریک از مشکلات بالا باید سریعا به یک متخصص ارتوپد و به‌صورت تخصصی‌تر به یک فوق تخصص شانه مراجعه کرد. در صورت عدم مراجعه به پزشک، ممکن است که بازو پس از مدتی تمامی تحرک خود را از دست بدهد. مفصلی که آسیب‌دیده باشد، دچار درد شدید خواهد شد و شاید هیچ‌گاه مانند قبل فعالیت خود را از سر نگیرد.
وظیفۀ اصلی پزشک فوق تخصص شانه، در ابتدا استفاده از روش‌های تسکین‌دهنده برای بیمار است. آنها ابتدا گزینه‌های غیرجراحی همانند فیزیوتراپی، داروهای ضدالتهابی و تزریق را امتحان می‌کنند. با توجه به صلاحدید پزشک و در صورت عدم پاسخگویی هریک از روش‌های بالا، برای بازیابی عملکرد مناسب، تصمیم به جراحی باز خواهد گرفت.
انواع روش‌های جراحی شانه
پزشکان فوق تخصص شانه معمولا با استفاده از روش‌های غیرجراحی مانند روش آرتروسکوپی (روشی غیر تهاجمی‌تر نسبت به جراحی) بیمار را درمان می‌کنند. نمونه‌های دیگری از عمل‌های جراحی شانه، شامل تعویض کامل شانه، بازسازی یا ترمیم مفاصل می‌شود.
درمان‌های غیرجراحی
پزشک فوق تخصص شانه ابتدا درمان‌های غیرجراحی و غیرتهاجمی را مدنظر قرار می‌دهند. برخی ازتوصیه‌های معمول این پزشکان به شرح زیر است:
- یک دوره استراحت طولانی و دوری از فعالیت‌های شدید بدنی
- استفاده از داروهای ضدالتهابی و غیراستروئیدی جهت کاهش درد و التهاب
- برنامه‌های سبک تمرینات خانگی مانند تمرین‌های کششی ساده
- تجویز فیزیوتراپی با صلاحدید پزشک
در برخی موارد نیز تزریق می‌تواند یکی از گزینه‌های بسیار کارساز برای بیماران باشد. این روش، درد را تا حد زیادی کاهش می‌دهد. محل این تزریق‌ها در بیشتر موارد توسط سونوگرافی تعیین می‌شوند.
عوامل مؤثر در نحوۀ درمان درد شانه
عوامل بسیاری تعیین‌کنندۀ نوع برخورد پزشک با شانۀ دردناک و آسیب‌دیده است که به سن، سطح فعالیت، میزان سختی شغل و میزان آسیب‌دیدگی مرتبط است.
انواع صدمات به شانه
افراد مسن بسیار بیشتر در معرض صدمات و شکستگی‌ها قرار می‌گیرند؛ زیرا با افزایش سن، تودۀ عضلانی کاهش پیدا کرده و پوکی استخوان افزایش می‌یابد. همچنین وجود مشکلات بینایی و عدم تعادل در سنین بالاتر، خطر آسیب را نیز بالا می‌برد. موارد زیر می‌تواند موجب به‌وجود آمدن صدمات به شانه شود:
- صدماتی که بر اثر فعالیت‌های ورزشی و تفریحی به شانه وارد می‌شوند مانند شنا، تنیس، وزنه‌برداری، گلف و..
- انجام حرکات تکراری و مداوم هنگام کار مانند نقاشی، ساخت‌و‌ساز و باغبانی
- آسیب بر اثر سقوط