لوگو

به محل چسبیدن دو استخوان به‌ یکدیگر مفصل می‌گویند، این مفصل می‌تواند در جهات مختلف حرکت داشته باشد، برای مثال مفصل ترقوه یا مفصل زانو که موجب حرکت دست و پا در جهت‌های مختلف می‌شوند. روی مفاصل با غضروفی پوشیده شده است که موجب حرکت راحت مفصل می‌شود.

هنگامی که این مادۀ پوشاننده دچار از بین ‌رفتگی شود، حرکت استخوان‌ها روی یکدیگر بسیار دردناک شده و به اصطلاح روی یکدیگر ساییده می‌شوند. از نظر علمی از بین رفتن این غضروف، «آستئوآرتریت» یا «آرتروز» نامیده می‌شود.

درمان‌های متفاوتی در جهت بهبود آرتروز وجود دارد. اگر درمان‌های استاندارد روی بیمارانی که دچار آرتروز هستند جواب ندهد، آخرین راه‌ درمان این بیماری، تعویض کامل مفصل است.

به توصیۀ دکتر سید محسن سیدصالحی متخصص و جراح ارتوپد، بهتر است که بیماران تا لحظۀ آخر جهت انجام جراحی و تعویض کامل مفصل صبر کنند و سایر روش‌های درمانی را نیز امتحان کنند. البته برای انجام جراحی و کسب بهترین نتیجه، نباید عمل کردن را خیلی به تأخیر انداخت.

انواع آرتروز

در مورد آرتروز این سؤال همواره وجود دارد که آیا آرتروز سن خاصی دارد؟ در جواب باید انواع آرتروز را بررسی کنیم. آرتروز دو نوع است:

نوع اول که به دلیل بالا رفتن سن ایجاد می‌شود که معمولا در سنین بالای 60 سال به شدت خود می‌رسد. نوع ثانویه آرتروز که به دنبال بیماری‌هایی مانند پارگی رباط صلیبی در زانو، کَنده شدن غضروف مفصل به دنبال ضربه یا بیماری‌های روماتیسمی مثل آرتریت و روماتوریت ایجاد می‌شود، می‌تواند حتی در افراد 20 ساله هم ایجاد آرتروز کند.

درمان آرتروز چیست؟

در درمان آرتروز داروها، تزریق‌های مفصلی، ورزش، فیزیوتراپی و جراحی نقش اساسی دارند که هر کدام از این موارد براساس شدت آرتروز توسط پزشک به‌کار می‌رود.

چه موقع از تعویض مفصل استفاده می‌شود؟

از نظر علمی تنها زمانی باید تعویض مفصل انجام شود که بیمار درد فراوان داشته و به دارو و تزریق‌های مفصلی پاسخ نمی‌دهد. به عبارتی اگر درد بیمار با دارو بهبود می‌یابد، نباید تنها به‌خاطر آرتروز شدید جراحی تعویض مفصل انجام دهد. اولین قدم درمانی برای آرتروز استفاده از دارو و تزریق‌های موضعی مفصلی است و تعویض مفصل نیز می‌تواند آخرین قدم درمانی باشد.

پزشک مفصل زانو را از نظر حساسیت، تورم، قرمزی و انعطاف‌پذیری بررسی می‌کند و سپس تصمیم به تعویض مفصل خواهد گرفت. تجزیه و تحلیل خون و مایع مفصلی نیز می‌تواند تا حد زیادی به تأیید تشخیص کمک کند.

باید توجه داشت که بیماری آرتروز برگشت‌پذیر نیست، ولی با انجام برخی درمان‌ها، می‌توان درد ناشی از آن را کاهش داد و به بهتر شدن حرکت کمک کرد.

پیش از عمل جراحی تعویض مفصل:

کاهش وزن

ممکن است که پزشک معالج از بیمار خود بخواهد که قبل از انجام عمل جراحی توسط پزشک فوق تخصص زانو وزن خود را کاهش دهد. این کار خطرات جراحی را تا حد زیادی کاهش می‌دهد (از جملۀ این خطرات می‌توان به عفونت، خونریزی و سایر مشکلات بیهوشی اشاره کرد). همچنین کاهش وزن باعث می‌شود که مفصل جدید بعد از عمل، بهتر کار کند.

سن

جهت انجام عمل جراحی برای سالمندان بالاتر از 80 سال، بهتر است که حتما در مورد خطرات و عوارض تعویض مفصل با پزشک خود صحبت مشورت کنند. در برخی موارد، خطرات و ریسک، بیشتر از مزایای کار گذاشتن مفصل جدید است.

تراکم استخوان

باید توجه داشت که حتما قبل از انجام عمل جراحی، آزمایش میزان تراکم استخوان و همچنین درصد پوکی استخوان داده شود. در صورت وجود پوکی استخوان شدید، انجام این عمل باید حتما با مشورت و صلاح‌دید پزشک انجام شود.

بررسی از جهت بیماری قلبی، ریوی و کلیه

افرادی که دارای بیماری‌های قلبی، ریوی یا کلیوی هستند، ممکن است که هنگام جراحی و بیهوشی با مشکل مواجه شوند.

بعد از عمل تعویض مفصل زانو

در مطالعه‌ای که در یکی از دانشگاه‌های آمریکا انجام گرفت، نتایج حاکی از آن بود که افراد مسن‌تری که جراحی تعویض مفصل زانو را انجام داده‌اند، یک سال پس از عمل، در مقایسه با افرادی که جراحی نکرده‌اند، به‌طرز قابل توجهی کاهش علائم آرتروز داشتند.

اکثر قریب به اتفاق افرادی که تحت عمل جراحی تعویض مفصل زانو قرار می‌گیرند، کاهش درد چشم‌گیری خواهند داشت. همچنین توانایی آنان در انجام کارهای روزمره نیز پیشرفت خواهد کرد. حتی در برخی موارد نیز می‌توانند ورزش‌های سبک مانند پیاده‌روی، شنا و رقص را نیز انجام دهند.

البته هنوز محدودیت‌هایی در فعالیت‌های روزانه وجود خواهد داشت و حتی باید از انجام برخی فعالیت‌ها تا آخر عمر خودداری کرد. این فعالیت‌ها شامل دویدن، اسکی، ورزش‌هایی همانند فوتبال و بسکتبال، کاراته، هنرهای رزمی و سایر ورزش‌های پرتحرک می‌شود.

زانوی جدید در صورت مراقبت صحیح، می‌تواند تا 15 سال نیز دوام داشته باشد. هرچه فشار بیشتری روی مفصل زانو وارد کنید، احتمال از بین رفتن و شل شدگی آن بالاتر خواهد رفت. بهتر است که سعی شود فعالیت‌هایی را که فشار کمتری به زانو وارد می‌کنند، انجام دهید.

فیزیوتراپی

احتمالا پس از عمل جراحی چند روزی در بیمارستان خواهید ماند و در طی این مدت، فیزیوتراپی، جهت بازیابی حرکت مفاصل آسیب‌دیده و تقویت عضلات اطراف مفصل، انجام خواهد گرفت. پس از بازگشت به خانه نیز باید جلسات فیزیوتراپی خود را تا زمانی که پزشک دستور بدهد، ادامه بدهید. همچنین انجام فیزیوتراپی به کاهش درد و افزایش انعطاف‌پذیری کمک خواهد کرد.

پیاده‌روی منظم

ابتدا در خانه و سپس بعد از مدتی، خارج از خانه و در فواصل و مسافت‌های طولانی‌تر، پیاده‌روی سبک باید انجام شود. انجام این کار با هدف افزایش تدریجی میزان حرکت است. به‌تدریج، سایر فعالیت‌های عادی روزانه مانند بالا پایین رفتن از پله، ایستادن، نشستن روی صندلی و… نیز امکان‌پذیر است.

عوارض تعویض نشدن مفصل

در صورتی ‌که تعویض مفصل دیر انجام شود، به دلیل از بین رفتن رباط‌ها و عضلات اطراف مفصل، حرکات زانو محدود می‌شود که حتی با تعویض مفصل نیز برگشت‌پذیر نیست و بیمار پس از تعویض مفصل دچار محدودیت حرکت در زانوی خود می‌شود.

درمانی برای بیماری آرتروز وجود ندارد، اما لزوما این بیماری با گذشت زمان بدتر نمی‌شود. به همین دلیل بهتر است بیمار به پزشک خود اعتماد کرده و در صورت صلاحدید پزشک ارتوپد، معالجه و جراحی تعویض مفصل را در زمان مناسب انجام دهد.

از دیگر خطرات این جراحی می‌توان به عفونت و لخته‌شدن خون اشاره کرد. همچنین اتصالات مصنوعی، ممکن است که فرسوده شده و از بین بروند و احتمالا نیاز به تعویض مجدد خواهند داشت.

دکتر سید محسن سیدصالحی

متخصص ارتوپدی دارای مدرک دوره‌های فوق تخصصی شانه و زانو در آلمان در کنار رییس فدراسیون پزشکی فیفا
تعویض مفصل و آرتروسکوپی | درمان بیماری‌های زانو شانه و آسیب‌های ورزشی و مسئول کمیته پزشکی فدراسیون ورزش‌های همگانی
درمان درد شانه و زانو و تعویض مفصل زانو و آرتروسکوپی | درمان آرتروز شانه و زانو | درمان دردهای قسمت زانو
متخصص ارتوپدی توسط روش‌های درمانی مختلف می‌تواند دردهای شما را درمان ببخشد، یکی از این روش‌ها تعویض مفصل است.