فوق تخصص زانو
متخصصین زانو پزشکانی ارتوپدی هستند که تمرکز و تخصص بالایی در ناحیۀ زانو و درمان جراحات زانو دارند. پزشکان ارتوپد ترجیح می‌دهند که تخصص خود را به یک نقطه از بدن و بررسی دقیق و ریزبینانه معطوف کنند. یکی از بخش‌های آسیب‌پذیر بدن، زانوها بوده و جراحان فوق تخصص زانو با تمامی جوانب سیستم اسکلتی و عضلانی زانو آشنا هستند.
جراح ارتوپد
متخصص ارتوپد به پیشگیری، تشخیص و درمان اختلالات استخوانی می‌پردازد. همچنین این پزشک، متخصص در امور مفاصل، رباط‌ها، تاندون‌ها و عضلات نیز می‌باشد. در واقع بیماران مبتلا به آسیب‌ها و بیماری‌های اسکلتی، شامل ناهنجاری‌های ستون فقرات و مفاصل را درمان می‌کند و توانایی انجام جراحی‌های ارتوپدی را نیز دارد.
برخی از متخصصین ارتوپد، درد مرتبط به تمامی بخش‌های بدن را درمان می‌کنند. در حالی که برخی دیگر تنها در مناطق خاصی از بدن مانند لگن و زانو تخصص دارند. جراحان ارتوپد با تمامی جوانب سیستم اسکلتی و عضلانی زانو آشنا هستند، اما می‌توانند در نقطۀ خاصی از بدن ماند زانو و درمان بیماری‌های مرتبط به آن مانند آرتروز زانو، تخصص داشته باشند.
شاخۀ پزشکی ارتوپدی مسئول بررسی ساختار سیستم حرکتی انسان است. این سیستم حرکتی شامل عضلات، استخوان‌ها، مفاصل و بافت‌های بدن می‌شود. تمامی نقاط حرکتی بدن مانند دست، پا، لگن، کمر، گردن و هر نقطه‌ای از بدن که دچار اختلال حرکتی باشد، باید توسط پزشک متخصص ارتوپد معاینه شود. هرگونه درد و تغییر شکل در این نقاط حرکتی در دایرۀ وظایف این پزشکان است. در حالت عادی، پزشک ارتوپد که به آن متخصص استخوان و مفاصل نیز می‌گویند، می‌کوشد تا بتواند با استفاده از روش‌های جراحی و غیرجراحی مشکل را تشخیص داده و فرآیند درمان را شروع کند. متخصص ارتوپد با استفاده از روش‌های تشخیصی، تجویز دارو، تجویز فیزیوتراپی و در نهایت انجام عمل جراحی به بیماران خود کمک می‌کند.
بررسی میزان جراحت و شرایط مربوط به سیستم اسکلتی عضلات، وظیفۀ جراح ارتوپد است. بیشترین مراجعین دکتر ارتوپد کسانی هستند که دچار شکستگی استخوان شده‌اند. این بیمارانی اغلب با دست، پا، مچ یا بازوی شکسته به پزشک مراجعه می‌کنند و درد فراوان دارند.
پزشک فوق تخصص زانو
متخصص باید از بهبود و جوش خوردن استخوان زانوی این بیماران اطمینان حاصل کند و مطمئن شود که اندام آنها عملکرد گذشته را دارد. برای درمان نیز معمولا هم از روش‌های جراحی و هم غیرجراحی در کنار یکدیگر استفاده می‌کند.
پزشک فوق تخصص زانو در کنار طبابت، وقت بسیاری را برای انجام تحقیقات اختصاص می‌دهد و تخصص خود را در زمینه‌های مختلف تکمیل می‌کند. وی اکثر وقت خود را به مطالعۀ ژورنال‌های پزشکی و نشریات اختصاص می‌دهد تا از جدیدترین فناوری‌ها و پیشرفت‌های علم پزشکی مطلع باشد.
در واقع ما به هر کاری که مشغول باشیم، چه به عنوان یک کارمند پشت میز نشسته باشیم و چه ورزشکاری حرفه‌ای باشیم، از زانوی خود استفاده می‌کنیم. هرگونه دردی که در زانو احساس کردیم سریعا باید به پزشک فوق تخصص زانو مراجعه کنیم؛ زیرا که هرچه زودتر مشکل را چه با روش‌های درمانی غیرجراحی و چه با جراحی حل کنیم، از بروز مشکلات حاد و جبران‌ناپذیر بعدی جلوگیری کرده‌ایم. متخصصین زانو روش‌های متفاوتی برای کاهش درد و درمان توصیه می‌کنند.
پزشک متخصص زانو، بسته به تخصصی که دارد، معالجۀ بیماری‌های خاصی را بر‌عهده می‌گیرد. برای مثال برخی پزشکان انتخاب می‌کنند که تنها متخصص آسیب‌های ورزشی باشند. برخی دیگر به کار در مراکز مراقبت از سالمندان مشغول به کار می‌شوند و به درمان آرتروز یا پوکی استخوان می‌پردازند. پزشکان عمومی نیز ترجیح می‌دهند که روی تمامی اعضای حرکتی انسان مسلط شوند.
جراح زانو در مورد روش‌های درمانی متفاوت با بیمار خود مشورت می‌کند، مزایا و عوارض جانبی هر کدام را برای بیمار توضیح می‌دهد تا بیمار خودش تصمیم بگیرد که چه روش درمانی را انتخاب کند. پزشک متخصص با در نظر گرفتن سن، سلامتی و میزان فعالیت بیمار تمامی جوانب مثبت و منفی را می‌سنجد تا بهترین روش را برای درمان برگزیند.
آسیب‌دیدگی‌های زانو و درمان
آسیب‌دیدگی‌های زانو شامل موارد زیر می‌شود:
- بسیاری از دردهای جزئی زانو با مراقبت از آن درمان می‌شوند.
- در برخی مواقع فیزیوتراپی و بستن آتل برای بی‌حرکت نگه داشتن زانو و تسکین درد، مؤثر است.
- بعضی اوقات ممکن است که زانو نیاز به عمل جراحی داشته باشد.
آرتروز زانو
یکی از شایع‌ترین بیماری‌هایی که پزشکان ارتوپد و متخصصین زانو با آن سر و کار دارند، آرتروز زانو به‌خصوص در سنین بالا است.
ورم مفاصل، شکستگی غضروف و مفصل از جمله عواملی‌اند که موجب درد، تورم و بی‌ثباتی می‌شود و در نهایت ناهنجاری‌هایی را به وجود می‌آورند. آرتروز شدید موجب اختلال در عملکرد روزانه بیمار شده و محدودیت ایجاد می‌کند.
آرتروز زانو یا استئوآرتریت زانو، زمانی رخ می‌دهد که غضروف زانو بر اثر ساییدگی از بین برود. هنگام از بین رفتن این غضروف، استخوان‌ها دچار ساییدگی شده که در نهایت باعث درد شدید و ناتوانی در حرکت می‌شود. نوع دیگری از آرتروز، التهابی است. در این نوع آرتروز، آنزیم‌هایی که بر اثر تورم و گرمای غضروف ایجاد می‌شود، باعث نرم شدن غضروف‌ها و در انتها موجب از بین رفتن آن می‌شود.
در حالت عادی تمامی قسمت‌های مفصلی زانو با یکدیگر هم‌زمان در حال کار هستند. مفاصل بدون هیچ درد و اصطحکاکی با یکدیگر کار می‌کنند. در صورت بروز بیماری همانند آرتروز یا آسیب‌دیدگی، عملکرد طبیعی زانو مختل می‌شود.
این اختلال عملکردی منجر به درد، ضعف عضلانی و محدودیت حرکتی می‌شود. در برخی موارد حادتر که حرکت بیمار با مشکل مواجه است، تعویض مفصل زانو می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد و سطح امید به زندگی و فعالیت را در بیماران افزایش دهد.
آرتروز زانو
یکی از شایع‌ترین بیماری‌هایی که پزشکان ارتوپد و متخصصین زانو با آن سر و کار دارند، آرتروز زانو به‌خصوص در سنین بالا است.
ورم مفاصل، شکستگی غضروف و مفصل از جمله عواملی‌اند که موجب درد، تورم و بی‌ثباتی می‌شود و در نهایت ناهنجاری‌هایی را به وجود می‌آورند. آرتروز شدید موجب اختلال در عملکرد روزانه بیمار شده و محدودیت ایجاد می‌کند.
آرتروز زانو یا استئوآرتریت زانو، زمانی رخ می‌دهد که غضروف زانو بر اثر ساییدگی از بین برود. هنگام از بین رفتن این غضروف، استخوان‌ها دچار ساییدگی شده که در نهایت باعث درد شدید و ناتوانی در حرکت می‌شود. نوع دیگری از آرتروز، التهابی است. در این نوع آرتروز، آنزیم‌هایی که بر اثر تورم و گرمای غضروف ایجاد می‌شود، باعث نرم شدن غضروف‌ها و در انتها موجب از بین رفتن آن می‌شود.
در حالت عادی تمامی قسمت‌های مفصلی زانو با یکدیگر هم‌زمان در حال کار هستند. مفاصل بدون هیچ درد و اصطحکاکی با یکدیگر کار می‌کنند. در صورت بروز بیماری همانند آرتروز یا آسیب‌دیدگی، عملکرد طبیعی زانو مختل می‌شود.
این اختلال عملکردی منجر به درد، ضعف عضلانی و محدودیت حرکتی می‌شود. در برخی موارد حادتر که حرکت بیمار با مشکل مواجه است، تعویض مفصل زانو می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد و سطح امید به زندگی و فعالیت را در بیماران افزایش دهد.
نحوۀ عملکرد زانو چگونه است؟
زانو همانند لولایی در محل اتصال استخوان ران و ساق عمل می‌کند. انتهای هر استخوان با غضروفی سخت پوشیده شده است که همانند بالشتک‌هایی سفت هستند. آسیب به غضروف یا زانو موجب فرسودگی استخوان‌ها شده و باعث ایجاد درد و التهاب شدید می‌شود.
علل به وجود آمدن آرتروز زانو
یکی از شایع‌ترین علل به وجود آمدن استئوآرتریت یا آرتروز زانو، ژنتیکی است. اگر والدین مبتلا به آرتروز و ورم مفاصل باشد، فرزند نیز در سنین بالاتر به احتمال زیاد دچار مشکلات زانو خواهد شد.
سقوط یا ضربات شدید به زانو نیز می‌تواند آسیب‌های غیرقابل جبرانی به آن وارد کند. اگر بهبودی جراحت کامل انجام نگیرد، نیروی اضافی روی مفصل موجب از بین رفتن غضروف به مرور زمان می‌شود.
بیمارانی که قبلا جراحی مینیسک پا داشته‌اند یا رباط زانویی پاره کرده‌اند، در معرض ابتلا به آرتروز زانو نیز هستند و باید اقدامات پیشگیرانه را انجام دهند.
علائم آرتروز زانو
شایع‌ترین علامت بیماران مبتلا به آرتروز زانو، درد است. درد ناشی از آرتروز معمولا به صورت تیر کشیدن در جلو و اطراف زانو توصیف می‌شود. این درد اغلب با انجام فعالیت بدتر می‌شود و با استراحت کردن تسکین پیدا می‌کند. در برخی مواقع هنگام خواب شب نیز بیمار را اذیت کرده و حتی در مراحل حادتر، مزاحم خواب شبانۀ وی می‌شود.
بیماران مبتلا به آرتروز زانو، هنگام پیاده‌روی و بالا و پایین رفتن از پله احساس درد شدید می‌کنند و در طی مسافت‌های طولانی مشکل دارند.
تشخیص
پزشک فوق تخصص زانو با در نظر گرفتن سابقۀ خانوادگی، تاریخچۀ پزشکی و همچنین انجام معاینات جسمی، آرتروز را تشخیص می‌دهد. علاوه بر آن با استفاده از عکس‌برداری با اشعۀ ایکس و آزمایش خون، به معاینه و درمان آرتروز التهابی می‌پردازد.
برای تشخیص آرتروز زانو نیازی به گرفتن MRI نیست و همان عکس‌برداری با اشعۀ X کفایت کرده و وجود و میزان مشکل را در زانو نشان می‌دهد.
هنگام شدت گرفتن درد، تمامی فعالیت‌های روزانه، کار و حتی خواب نیز تحت‌تاثیر قرار می‌گیرند. یکی از گزینه‌های تشخیصی پزشک متخصص ارتوپد و فوق تخصص زانو می‌تواند تعویض مفصل باشد. تعویض مفصل بر میزان درد بسیار تاثیرگذار است و آن را کاهش می‌دهد.
چه زمانی باید به یک فوق تخصص زانو مراجعه کرد؟
از نشانه‌های ظاهری که با درد همراه هستند، می‌توان به نکات زیر اشاره کرد.
- تورم و سفتی
- قرمزی و حساس به لمس
- ضعف و بی‌ثباتی زانو
- صدا دادن هنگام راه رفتن
- عدم توانایی در صاف نگه داشتن زانو
اگر بیمار پس از هرگونه فعالیت خاص و در زمان مشخصی از روز دچار درد و سختی زانو بود، باید در اسرع وقت به پزشک فوق تخصص زانو مراجعه کند. همچنین با احساس درد بعد از فعالیت‌های زیر نیز باید به پزشک مراجعه کرد:
- پیاده‌روی
- خم شدن
- بالا و پایین رفتن از پله‌ها
- نشستن و برخاستن از روی صندلی
- سوار و پیاده شدن از ماشین
اگر در حین هریک از فعالیت‌های بالا درد به وجود آمد، باید حتما به یک دکتر متخصص ارتوپد و به‌خصوص فوق تخصص زانو مراجعه گردد تا آسیب کنترل شود.
چه زمانی باید به یک فوق تخصص زانو مراجعه کرد؟
از نشانه‌های ظاهری که با درد همراه هستند، می‌توان به نکات زیر اشاره کرد.
- تورم و سفتی
- قرمزی و حساس به لمس
- ضعف و بی‌ثباتی زانو
- صدا دادن هنگام راه رفتن
- عدم توانایی در صاف نگه داشتن زانو
اگر بیمار پس از هرگونه فعالیت خاص و در زمان مشخصی از روز دچار درد و سختی زانو بود، باید در اسرع وقت به پزشک فوق تخصص زانو مراجعه کند. همچنین با احساس درد بعد از فعالیت‌های زیر نیز باید به پزشک مراجعه کرد:
- پیاده‌روی
- خم شدن
- بالا و پایین رفتن از پله‌ها
- نشستن و برخاستن از روی صندلی
- سوار و پیاده شدن از ماشین
اگر در حین هریک از فعالیت‌های بالا درد به وجود آمد، باید حتما به یک دکتر متخصص ارتوپد و به‌خصوص فوق تخصص زانو مراجعه گردد تا آسیب کنترل شود.
روش غیرجراحی
از روش‌های غیرجراحی می‌توان به روش‌های زیر اشاره کرد:
رژیم غذایی و ورزش
اولین روش مقابله با آرتروز زانو گرفتن رژیم و انجام مداوم ورزش است. کاهش سریع وزن، فشار زیاد را از روی زانوها برداشته و موجب درد کمتری می‌شود.
استفاده از دارو
برخی از داروهای کاهندۀ التهاب مانند داروهای غیراستروئیدی، می‌تواند تا حد زیادی به کاهش درد کمک کند. این داروها موجب تسکین التهاب داخلی مفاصل می‌شود که آنها را می‌توان هم با نسخه و هم بدون نسخۀ پزشک تهیه کرد.
تزریق
تزریق این تسکین‌دهنده‌ها می‌تواند درد و التهاب مفاصل را تا حد زیادی کاهش دهند. تزریقات معمولا در چندین مرحله انجام می‌شوند. مهم‌ترین نکته در این مبحث این است که این تزریق‌ها در مراحل اولیۀ بروز آرتروز نتیجه‌بخش است و تاثیر می‌گذارد.
روش جراحی
اگر از روش‌های بالا جواب مثبتی دریافت نشود یا به دلیل پیشرفت بیماری، کنترل آن دیگر ممکن نباشد، جراحی انجام می‌شود.
جراحی آرتروسکوپی
استفاده از این روش جراحی کاملا بستگی به تشخیص پزشک متخصص زانو دارد؛ زیرا در برخی موارد، جراحی توسط آرتسکوسکوپ موجب افزایش تورم و درد در بیمار مبتلا می‌شود. بیشتر از این روش برای بیمارانی که به آرتروز خفیف تا متوسط دچارند، تجویز می‌شود. در مواردی که مینیسک پا پاره شده باشد یا داخل زانو نیاز به تمیز کردن داشته باشد، از این روش استفاده می‌شود.
تعویض کامل یا جزئی زانو
در صورت عدم موفقیت درمان‌های غیرجراحی، با صلاحدید پزشک فوق تخصص زانو، ممکن است که تعویض کامل یا بخشی از زانو بهترین راه‌حل ممکن باشد. در مواقع بروز آرتروز پیشرفته یا آسیب‌دیده بهترین تصمیم، تعویض غضروف آسیب دیده است.
انتخاب پزشک فوق تخصص زانو
هنگامی که از روش‌های غیرجراحی پاسخ مناسبی دریافت نشود، به‌ناچار باید به گزینۀ عمل و جراحی متوسل شد. در این راه، انتخاب بهترین متخصص زانو از درجۀ اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. با انتخاب درست پزشک فوق تخصص زانو می‌توان از مشکلات و عوارض بعدی عمل جلوگیری کرد. در صورت حاذق نبودن پزشک، ممکن است که پس از جراحی، بیمار دچار مشکلات حرکتی شود.